Als erfrecht-advocaat krijg ik vaak de vraag of het in Nederland nu wel of niet mogelijk is om een kind te onterven. Het antwoord op die vraag is 'ja', maar er zit een addertje onder het gras. Een onterfd kind kán namelijk aanspraak maken op zijn legitieme portie. Daarmee wordt hij geen erfgenaam, maar krijgt hij wel een geldbedrag uit de nalatenschap van de overleden ouder. In dit artikel leg ik u uit wat de legitieme portie is.
Onterven
Een erflater kan bij testament bepalen wie er van hem zullen erven na zijn overlijden. Stel dat vader twee zoons heeft, X en Y. Als de erflater-ouder niet wil dat X van hem erft, kan hij dit in zijn testament opnemen. Dit kan door expliciet te benoemen dat Y enig erfgenaam is ('ik benoem tot enig erfgenaam mijn zoon Y'). Vader kan ook expliciet noemen dat X niet zijn erfgenaam zal zijn ('ik sluit mijn zoon X uit als erfgenaam van mijn nalatenschap').
Legitieme portie
Na het overlijden van vader wordt het testament van vader geopend. X weet, of komt er op dat moment achter, dat hij geen erfgenaam is van zijn vader. In principe gaat de hele erfenis naar Y (en/of naar de andere door vader in zijn testament aangewezen personen). X heeft echter op grond van de wet recht op een legitieme portie. Dit recht bestaat alleen voor afstammelingen, dus kinderen, van de erflater. Indien vader zijn echtgenoot had onterfd, is er voor die echtgenoot dus geen mogelijkheid om nog iets uit de nalatenschap van vader-erflater te ontvangen.
Op de legitieme portie moet expliciet een beroep gedaan worden. Daartoe bestaat uiteraard geen verplichting. De legitieme portie bestaat altijd uit een geldbedrag. Het onterfde kind kan dus geen aanspraak maken op goederen uit de nalatenschap.
Berekening
De legitieme portie bedraagt op grond van de wet grofweg de helft van het wettelijk erfdeel. Als iemand zonder testament overlijdt, bepaalt de wet wie de erfgenamen zijn. In het standaardgeval zijn dat de kinderen en de echtgenoot. Bij de berekening van de legitieme portie wordt gekeken welk deel van de nalatenschap het onterfde kind in dat geval had ontvangen en dit wordt vervolgens gehalveerd.
Het voert te ver om in dit artikel de exacte berekening van de legitieme portie te beschrijven. In het kort geldt dat vastgesteld moet worden wat de waarde van de goederen van de nalatenschap is. Op deze waarde worden vervolgens sommige kosten en giften in mindering gebracht. Het kan gaan om bedragen die tot wel vijf jaar voor het overlijden zijn uitgegeven of ontvangen. De erfgenamen zijn verplicht om inzage te verschaffen in alle gegevens die voor de berekening van de legitieme portie van belang zijn.
