Ik ben een regelmatige bezoeker van de provincie Friesland. En hoewel de horeca is gesloten, is het nog steeds goed zeilen op de Friese meren – zéker nu het zo ontzettend stil is. Je kunt kiezen voor "blijf thuis", maar "houd afstand" is ook verantwoord. In een bootje houd je gegarandeerd 1,5 meter afstand van andere bootjes. Zo was ik de afgelopen weken een paar keer overdag in Friesland aan het werk en was ik in de namiddag en avond aan het varen.

De Friese horeca probeert er maar het beste van te maken. Restaurant annex roemruchte discotheek "d'Ald Wal" in Heeg is geopend voor afhalen en daarom zeilde ik naar Heeg en legde ik aan in de Oude Haven. Even nog naar bakker Ypma voor een boodschap. Daar kwam ik voorbij het enkele openbare toilet (eigendom van de gemeente Súdwest-Fryslân) tegenover Café "De Watersport". Eén enkel toilet. Gesloten.

De noodverordening in Fryslân is bijna hetzelfde als die van Midden-Gelderland. Artikel 2.5 definieert daarin verboden gebieden en locaties. In Friesland is het verboden om sanitaire voorzieningen zoals gemeenschappelijke toilet-, was- en douchevoorzieningen geopend te houden. In Midden-Gelderland mag men zich niet bevinden in de gemeenschappelijke toilet-, was- en douchevoorzieningen op of bij recreatieparken etc. Die moeten door de beheerder zijn afgesloten. Nu maakt het verschil in de tekst niet zo veel uit: zowel op de Veluwe als bij de Friese meren zijn dit soort voorzieningen afgesloten.

Maar dat openbare toilet tegenover "De Watersport" is een 'enkel' toilet dat niet te duiden is als een "gemeenschappelijke toiletvoorziening". Dat zou dus gewoon open mogen zijn. Navraag bij de Afdeling Openbare Orde en Veiligheid van de gemeente Súdwest-Fryslân leert mij dat de bedoeling van het voorschrift van het sluiten van toiletgebouwen uit de Noodverordeningen is om het aantal reisbewegingen zoveel mogelijk te verminderen – en dat daarom ook dit gemeentelijke toilet dicht zit. Op zichzelf een te respecteren denkwijze. Bovendien is het goed dat regels éénduidig worden opgelegd en naar de letter worden toegepast.

De houding van de Veiligheidsregio's (op Aanwijzing van de Minister!) is om die verordeningen nu streng te handhaven, strikt naar de letter. Dat dat tot grote economische schade leidt, is bekend. De ondernemers móeten verder en het water staat ze tot de lippen.

Het effect is dan ook dat de ondernemers precies dat gaan doen: naleven naar de letter en er dus voor zorgen – bijvoorbeeld – dat op campingplekken individuele toiletvoorzieningen zijn. De campings zijn niet gesloten, dus worden er individuele toiletvoorzieningen gehuurd. Het naleven van de letter van de wet leidt zo dus tot het schenden van de geest ervan (er komen tòch gasten) en tot flinke extra kosten voor de ondernemers. Terwijl het meer denken in de geest van de regel door ruimte te geven voor creativiteit ertoe zou leiden dat in de toiletgebouwen protocollair afstanden in acht worden genomen of afspraken worden gemaakt over individueel gebruik ervan bijvoorbeeld. Dat leidt tot minder kosten voor de ondernemers bij een nog steeds buitengewoon laag besmettingsrisico.

Ik heb altijd begrepen dat wij in Nederland, in generaliserende tegenstelling tot Duitsland, goed in staat zijn te denken in de geest van de regel in plaats de regel naar de letter ervan toe te passen. Ooit was ik in Duitsland waar ik na 21.00 uur met de auto een camping af wilde. De camping werd volgens de regels om negen uur 's avonds gesloten. Ik arriveerde om één minuut over negen en ik zag de beheerder met de sleutel in de hand de slagboom sluiten. Toen ik vroeg of ik er nog even door mocht sprak hij de voor mij onvergetelijke woorden: "Das is ja unmöglich, weil es 21.00 Uhr gewesen ist". Naar de letter had hij gelijk, maar er was geen rationaliteit in zijn denken over het omgaan met regels.

Want zo kan het gebeuren dat mensen door kleine dorpjes lopen met hoge nood en nergens terecht kunnen. Daarop kan men natuurlijk en in zekere zin terecht (hoewel: het reizen is niet verboden!) zeggen: 'blijf thuis!' Maar het is wel gek dat ook een dergelijke individuele voorziening als een enkel toilet gesloten blijft. Openbare toiletten voorzien bovendien (letterlijk) in een behoefte van het lichaam die zich overal voordoet – en daar hoef je geen toerist voor te zijn.

Vanaf medio maart 2020 hebben mensen als Buma en Marcouch (voorzitters van de Veiligheidsregio's) 'met de botte bijl' op Aanwijzing van de minister een noodverordening uitgevaardigd die zondermeer van alles verbood. Terecht (hulde!), want we wisten niet in wat voor film wij terecht waren gekomen. Inmiddels weten we meer over de verspreiding van het virus, over risicogroepen, over de stand van de epidemie. Het wordt tijd om na te denken over versoepelingen en het wordt tijd om ruimte te geven voor creativiteit.

Laat de mensen op de werkvloer bedenken hoe zij omgaan met besmettingsgevaar. We hebben in de afgelopen acht weken ècht wel geleerd dat we afstand moeten houden. Er is geen ondernemer die daar niet over heeft nagedacht. Als er al een ondernemer is die alles aan zijn laars lapt, dan zijn er genoeg mensen die dat aan de orde zullen stellen. Bovendien kan daarop handhavend worden opgetreden. Maar nu ijzerenheinig vasthouden aan de noodverordening leidt tot zóveel schade dat de verhouding gezondheid en economie te uit balans is geraakt.

Het getuigt van wel erg weinig vertrouwen in de ondernemers om alles maar op slot te houden. Een pijpenla-café in hartje Amsterdam zal maar moeilijk kunnen voldoen aan het houden van afstand, maar een terras aan het water lijkt mij geen probleem qua besmettingsgevaar. Daar zijn echt geen schermen voor nodig.

Vandaar mijn oproep aan de overheid: geef ruimte voor creativiteit. De situatie van nu vereist creativiteit in plaats van starheid, voordat hele sectoren kopje-onder gaan.

Inmiddels hoop ik dat de horeca in Friesland snel weer open kan. Ik beken: óók in mijn belang.

Column gepubliceerd op 6 mei 2020.